Το «Μαουτχάουζεν» είναι στρατόπεδο συγκέντρωσης που δημιούργησαν τα Ες-Ες και κατά τη διάρκεια του Β ' Παγκοσμίου Πολέμου εξόντωσαν εκεί χιλιάδες ανθρώπους. Ανάμεσα στους λίγους διασωθέντες ήταν ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο οποίος το 1963 έγραψε το ομώνυμο χρονικό, το οποίο δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ελευθερία». Αργότερα τα κείμενα αυτά έγιναν βιβλίο με τον τίτλο «Μαουτχάουζεν» που κυκλοφόρησε το 1965 από τις εκδόσεις « Θεμέλιο». Ο Μίμης Δεσποτίδης υπεύθυνος του εκδοτικού οίκου, είχε την ιδέα να γραφτεί μια σειρά από τραγούδια για να συνοδεύσουν το βιβλίο.Τα τραγούδια σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και εξελίχθηκαν σε έναν από τους εμβληματικότερους κύκλους της δημιουργίας του. Ο συνθέτης, εξαιτίας του ελεγειακού ύφους του έργου, δεν χρησιμοποίησε λαϊκά όργανα αλλά μόνο κιθάρα, βιολοντσέλο, φλάουτο και κρουστά. Ο κύκλος αποτελείται από τέσσερα τραγούδια: 1. Άσμα ασμάτων, 2. Αντώνης, 3. Ο δραπέτης, 4. Άμα τελειώσει ο πόλεμος. Τα τραγούδια ερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη. Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν είναι η πρώτη συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με τη διάσημη ερμηνεύτρια, μια συνεργασία που θα σημαδέψει αμφότερους στην πορεία τους, ενώ τα τραγούδια θα γίνουν σταδιακά κτήμα του ελληνικού λαού.